Magazines | Noord-Limburg Business nr 1 2009

Gezond en productief werken in een ergonomisch verantwoorde werkomgeving

Tevredenheid leidt

tot productiviteit

Tekst hans hooft

Een ergonomisch verantwoorde werkplek vermijdt lichamelijke overbelasting. Maar wat houdt dat in: een werkplek waar je graag, gezond en effectief kunt werken? En waarop moet je dan letten bij de inrichting ervan? Feitelijk gaat het om de omstandigheden op het gebied van licht, akoestiek, klimaat en de indeling van de ruimte en de werkplek zelf. Deze factoren bepalen het ergonomische en motiverende niveau van de werkomgeving.

Licht

De juiste verlichting is een belangrijke factor voor de optimale werkplek. Met name waar het gaat om beeldschermwerk dient men rekening te houden met enkele eisen. De kwaliteit van de verlichting heeft voornamelijk effect op het visuele prestatievermogen van de mens. Die kwaliteit bepaalt hoe accuraat en hoe snel details, kleuren en vormen worden herkend. De lichtsterkte op de werkplek dient minstens 500 lux te bedragen, maar rond het beeldscherm maximaal 400 lux om een te groot contrast tussen beeldscherm en omgeving te vermijden. Overigens hebben oudere werknemers behoefte aan een hogere lichtsterkte vergeleken met jongere. Al naar gelang de opstelling van de werkplekken en de flexibiliteit van de ruimte-indeling dient te worden gezorgd voor een verlichtingsoplossing die gericht is op de werkplek, dan wel op de gehele ruimte. Voor flexibele ruimte-indelingen is het raadzaam, verlichtingsoplossingen te kiezen die zijn gericht op de werkplek en op de meubels zelf zijn gemonteerd/geplaatst. Bij een herindeling van de ruimte ‘migreren’ de lampen met de meubels mee. Daarnaast wordt het door de werknemer als uitermate prettig ervaren wanneer hij/zij de lichtverhoudingen op zijn/haar werkplek (gedeeltelijk) zelf kan bepalen. Bijvoorbeeld met staande lampen of losse bureaulampen, of met behulp van dimmers. Het lichtplan dient er voor te zorgen dat verlichtingsoplossingen voor individuele of groepswerkplekken (clusters) geen invloed hebben op de verlichting van andere plekken – werkplekken of routes (gangen en dergelijke). Afscheidingen zoals scheidings- en systeemwanden mogen geen schaduwen veroorzaken.

Bovendien moet verblinding door lampen of daglicht worden vermeden. De kijkrichting bij beeldschermwerk dient haaks op de vensters te staan. Als het niet anders kan qua indeling, dienen vensters die in lijn met de kijkrichting naar het beeldscherm staan, te worden afgeschermd, bijvoorbeeld met lamellen of speciale anti-verblindingsfolie. Verticale lamellen hebben het voordeel dat die kunnen worden gedraaid, dus als het ware met de zon mee kunnen draaien. Horizontale lamellen (luxaflex) kunnen worden open- of dichtgedraaid, en zo het felle licht filteren. Op die manier kan toch voor een bepaalde mate van daglicht worden gezorgd –en de medewerkers kunnen naar buiten kijken– psychologisch heel belangrijk. Dat licht kan verblinden, is al veel langer bekend, daarom waren tot voor kort de meeste kantoormeubelen grijs, en de bureaubladen zwart. Gelukkig bieden veel producenten tegenwoordig meubels die wat kleurrijker zijn, al wordt wel rekening gehouden met reflecterende en dus verblindende afwerking van de oppervlakken.

Akoestiek

Een goede akoestiek in een kantoor vermijdt concentratieverlies van de medewerkers. Storende geluiden, zowel van interne bronnen (printer, collega’s) als externe (verkeer, belendende bedrijfspanden) hebben nadelig effect op de onderlinge communicatie en zorgen dat de medewerker sneller vermoeid raakt: hij/zij moet zich harder concentreren op zijn/haar taak. Zo kan een headset uitkomst bieden voor iemand die veel aan de telefoon zit. Hoewel zo’n setje bij veel mensen nog weerstand oproept (de hele dag met zo’n ding op mijn hoofd), blijkt in de praktijk dat men er binnen een kwartier aan gewend is, en dat diezelfde persoon de set na een halve dag al niet meer kwijt wil. Het biedt ook nogal wat voordelen: achtergrondgeluid wordt gefilterd, en de medewerker heeft beide handen vrij. Er zijn veel verschillende oplossingen die tot een goede akoestiek kunnen leiden. Met een scheidingswand kunnen werkplekken of clusters daarvan ideaal worden afgeschermd, en kunnen vrijhangende panelen aan het plafond de akoestiek in een grotere ruimte (vergaderzaal) optimaliseren. Ook kunnen wanden en meubels worden voorzien van een akoestisch materiaal. Om kantoortuinen (open offices) flexibel in te delen, wordt vaak gebruik gemaakt van archiefkasten die zijn voorzien van akoestisch materiaal. Bij de toepassing van scheidingswanden (verkrijgbaar in diverse hoogtes) spelen twee factoren: het optimaliseren van de akoestiek en het behouden van het zichtcontact tussen de medewerkers. Per situatie worden deze factoren verschillend ingevuld, dat hangt natuurlijk ook af van de behoefte van de medewerkers om te kunnen overleggen. Een indirecte vorm van geluidsoverlast is galm. Veel gladde oppervlakken (plafond, wanden, vloeren en meubels) zorgen voor een galm-effect. Om dat te vermijden kunnen deze worden afgewerkt met geluidsabsorberend materiaal.

Klimaat

Het klimaat in een ruimte heeft misschien wel de meest directe invloed op het welbevinden en dus ook de prestaties van de medewerkers. Voor het gemak gooien we de twee factoren die klimaat bepalen, even op één hoop: luchtkwaliteit en temperatuur. Ongunstige klimatologische omstandigheden zoals te hoge/lage temperatuur, muffe lucht (te weinig ventilatie) of tocht (te hoge luchtsnelheid) hebben een nadelige invloed op het welbevinden van de mensen. Daarom dienen de temperatuur en de snelheid van de lucht op elkaar zijn afgestemd. Voor een kantoor geldt dat een gemiddelde temperatuur van tussen de 20 en 22 graden Celsius wordt aanbevolen. Die temperatuur mag in ieder geval niet hoger zijn dan 26 graden. Dat is wat moeilijker te realiseren in de zomer, wanneer de buitentemperatuur ver boven de 30 graden kan liggen. De klimaatinstallatie moet zijn werk goed doen, dat wil zeggen de lucht reinigen en zorgen voor een vorm van ventilatie – maar zonder daarbij voor een tochteffect te zorgen. Voor de luchtsnelheid wordt een maximale snelheid van ongeveer 0,2 m/s aangehouden. Luchtbehandelinginstallaties moeten regelmatig worden onderhouden. Zeker in een ruimte waar meerdere mensen bij elkaar zitten, en waar bijvoorbeeld ook printers staan, is een goede reiniging belangrijk. Maar de mate van reiniging moet optimaal blijven, en daarom dienen de filters op vaste tijden te worden schoongemaakt dan wel worden vervangen. De installaties dienen zo te worden afgesteld, dat de relatieve luchtvochtigheid niet meer bedraagt dan 50 procent. ‘Slechte’ lucht heeft concentratieverlies tot gevolg, en kan leiden tot allerlei kwalen die te maken hebben met de luchtwegen, maar ook hoofdpijn, misselijkheid en droge ogen. Redelijk nieuw op de markt voor luchtbehandeling is de ionisering van de deeltjes in de lucht. Hiervan wordt beweerd dat het een stimulerende werking heeft.

Ergonomische werkplek

Het werken op kantoor vindt voornamelijk zittend plaats en met behulp van een beeldscherm. Voor een beeldschermwerkplek gelden bepaalde regels als het gaat om ergonomie. Tips zijn onder meer te vinden op www.ergonomische-werkplek.nl/kennisbank. Sinds 1993 geldt ook de arbowet voor beeldschermwerken. De meubels (bureau en stoel) en de hulpmiddelen en apparatuur dienen in ieder geval ergonomisch verantwoord te zijn. Voor het bureau is een in hoogte verstelbaar blad gewenst: op die manier kan de medewerker naar keuze zittend of staand werken, al naar gelang de taak. Bewegen en afwisseling is namelijk cruciaal bij het voorkomen van rsi-achtige verschijnselen. Een statische lichaamshouding (uren lang in dezelfde houding, met dezelfde soort taak) dient vermeden te worden. Wissel dus taken af: bellen met typen, lezen met overleggen. Omdat flexplekken nog steeds veel voorkomen, dienen zowel de stoel als het werkblad snel een gemakkelijk verstelbaar te zijn. Zo kan de werkplek goed worden aangepast aan de individuele wensen en behoeftes van de verschillende gebruikers. Een goede ergonomische stoel maakt drie zithoudingen mogelijk: voor, midden en achter. Een juiste plaatsing van het beeldscherm, het toetsenbord en de andere hulpmiddelen en een op de taken berekende werkbladvorm kunnen foute houdingen voorkomen. De pc, het toetsenbord en de muis dienen zich binnen handbereik te bevinden. De rest van de hulpmiddelen mogen wat verder af liggen, al naar gelang de noodzaak om deze ook binnen handbereik te hebben (hoe vaak heeft de medewerker een nietmachine nodig?). Belangrijk is dat de medewerker tijdig en regelmatig wordt gewezen op eventuele ergonomisch gezien foute handelwijzen en opstellingen. Zo dient het beeldscherm zich recht vóór de medewerker te bevinden, en ook de eventuele concepthouder.

Inrichting van de

werkruimte

Voldoende bewegingsruimte rond de werkplek is een noodzaak voor een ergonomisch verantwoorde omgeving. Vaak zitten er teveel mensen op een te klein oppervlak. Dat zorgt voor irritaties (overlast van elkaar) en is dus niet bevorderlijk voor de sfeer. Bovendien zal de aangewezen BHV-er aandringen op meer ‘verkeers’ruimte: in geval van een paniek (brandalarm) zorgt te weinig plek tussen de bureaus voor opstoppingen of erger. Een richtlijn voor de ruimte die elke werkplek zou moeten hebben is tussen de 10 en 12 vierkante meter. Voor de integratie van medewerkers met een lichamelijke beperking zou meer ruimte moeten worden gereserveerd. De toegang tot gebouwen tot en met de werkplek is in het ideale geval zonder drempels en trappen, de deuren en gangen moeten breed genoeg zijn.

De directe werkomgeving kan ook bijdragen tot het welbevinden van de medewerkers. Zo kunnen een frisse kleur op de wanden, kleurig meubilair, kunst en planten een ruimte zodanig aankleden dat men er zich prettig in voelt. Natuurlijk moet er gewerkt worden, maar in een aangename omgeving is men veel productiever dan in een koude, klinische ruimte. Het argument dat teveel ‘fratsen’ de mensen alleen maar afleidt van hun werk, is volledig uit de lucht gegrepen.

Medewerkers op kantoor moeten zich prettig voelen. Alleen dan zijn ze gemotiveerd en kunnen ze goed presteren. De juiste omgeving op de werkplek zorgt ervoor dat werknemers effectief en gezond kunnen en willen werken. Een ergonomisch verantwoorde en motiverende werkomgeving is vaak redelijk eenvoudig te realiseren. We geven enkele tips.

arbo special: werkplek

delen: