Verrekening en opschorting; subtiele verschillen

Eenzijdige overeenkomsten zijn zeldzaam; in vrijwel alle gevallen dienen beide partijen bij een overeenkomst bepaalde verplichtingen te vervullen. Aan de partij die vreest dat zijn wederpartij haar verplichtingen niet zal (kunnen) nakomen heeft de wetgever de mogelijkheid van opschorting geboden. De opschortende partij hoeft dan pas haar verplichtingen na te komen als ook de ander dat doet: gelijk oversteken. Daarnaast biedt de wet de mogelijkheid tot verrekening; een partij mag vorderingen op en schulden aan dezelfde wederpartij met elkaar verrekenen.

Beide rechten mogen contractueel worden uitgesloten. Bij verrekening gebeurt dat vaak, opschorting niet. Dat kan leiden tot bijzondere situaties. Bijvoorbeeld: als je niet mag verrekenen, wat heb je dan aan opschorting? De Hoge Raad heeft recent bevestigd dat een schuldeiser een beroep mag doen op zijn opschortingsrecht, ook als verrekening is verboden.

De gedachte daarbij is dat verrekening in feite een manier van betaling is, terwijl opschorting een prikkel moet zijn om de andere partij tot nakoming (bijvoorbeeld betaling) te dwingen. Dat hoeft niet per sé door verrekening te zijn. Aangezien de wederpartij in de genoemde casus reeds failliet was verklaard en de curator diens verplichtingen niet meer kon of wilde nakomen, komt de opschorting er in dat geval op neer dat beide partijen hun verplichtingen niet meer nakomen.

Daarmee heeft het verrekeningsverbod niet het gewenste effect. Het doel van zo’n verbod is immers dat de wederpartij altijd zijn verplichtingen nakomt. Daarvoor is naast een verrekeningsverbod dus ook een opschortingsverbod vereist. Kortom, het loont om kritisch te (blijven) kijken naar de contractvoorwaarden om onaangename verrassingen te voorkomen.

Rob de Hair is als advocaat werkzaam voor Vlaminckx Advocaten in Venlo.