Magazines | Noord-Limburg Business nr 5 2023

Hoge energietarieven, de gevolgen van de klimaatverandering en de eeuwige zoektocht naar personeel; slechts een kleine greep van de issues waar mkb-ondernemers tegenaanlopen. Gelukkig is er voor deze problemen een concrete oplossing: ga aan de slag met het verduurzamen van je bedrijventerrein en je bedrijfspand. Daar waren alle deelnemers van de tafeldiscussie over dit onderwerp het mee eens.
 

De deelnemers

- Jan Erik Kikkert houdt zich als senior beleidsmedewerker ruimtelijke ontwikkeling natuur en landschap bij de gemeente Venray bezig met diverse projecten, waaronder de transitie van het landelijk gebied en klimaatadaptatie.

- Robert van Gerven is oprichter en eigenaar van De Middelpas Hoveniers in Swolgen en Groenstudio Zuid in Venray. Het bedrijf telt achttien medewerkers en is gespecialiseerd in het natuurinclusief ontwerpen en ontwikkelen van tuinen en terreinen.

- Bianca Pouw is oprichter en eigenaar van de sociale timmerwerkplaats Bijenhotelkopen.nl, waar mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt onder begeleiding van ervaren vakmensen ecologische voorzieningen maken zoals professionele bijenhotels, vleermuiskasten en nestkasten voor (stads)vogels en egels.

- Rob Driessen helpt met zijn bedrijf KEY2ENERGY ondernemers en particulieren om op slimme manieren te besparen, waarbij het verduurzamen van bedrijfspanden een belangrijke rol speelt.

- Evie Schreurs werkt als projectleider ecologie bij Econsultancy. Zij houdt zich met name bezig met natuur- en soortbescherming, BREEAM-certificeringen en natuurinclusief bouwen.

De gevolgen van de klimaatverandering zijn niet te ontken-nen. Zo is de oktoberdag waarop de tafeldiscussie over het verduurzamen van bedrijventerreinen bij Zentire in Horst plaatsvindt, ongekend zonnig en warm. Meer ruimte geven aan groen, natuur en biodiversiteit om zo beter om te kunnen gaan met problemen zoals wateroverlast en hittestress, is een van de manieren om dat aan te pakken. Het bedrijfsleven speelt hierin een belangrijke rol.

Minder afhankelijk

Toch is niet elke mkb-ondernemer even gemotiveerd om met het verduurzamen van diens bedrijventerrein aan de slag te gaan, terwijl dit wel degelijk meerwaarde kan bieden. "Een mkb'er wordt met behulp van energiebesparende maatregelen minder afhankelijk van de energie die hij of zij moet inkopen", zegt Rob Driessen. "Daar wordt je bedrijf uiteindelijk alleen maar beter van."

"En wellicht is verduurzamen nu ook wat hipper", oppert Jan Erik Kikkert. "Tien jaar geleden had duurzaamheid nog een geitenwolleksokkenimago. Tegenwoordig is het veel meer geland in ons denkpatroon. Als je als ondernemer vooroploopt, heb je een goed verkoopmodel om jezelf in de markt zetten."

Voor Bianca Pouw heeft een duurzaam bedrijfspand en een duurzaam ingericht bedrijventerrein vooral met groen te maken. "Er wordt vooral gesproken over energie besparen en zonnepanelen. Maar het is breder dan dat; denk aan hittestress, klimaatadaptie, natuur inclusief bouwen, biodiversiteit en watermanagement. Daarnaast tonen diverse onderzoeken aan dat werknemers geconcentreerder werken wanneer zij uitkijken op groen. Een bedrijf dat in een groene, duurzame omgeving zit trekt bovendien meer jongere werknemers aan, aangezien die een prettige (groene) werkomgeving belangrijk vinden."

Herinrichten

Robert van Gerven heeft bij zijn bedrijfsterrein in Swolgen een grote verduurzamingsslag in gang gezet. "We zijn druk bezig met het herinrichten van het bedrijventerrein van bijna drie hectare in Swolgen, waarbij we 600 m2 aan tegels eruit hebben gehaald. Verder hebben we twee wadi's aangelegd, 42 bomen geplant, is de verlichting beter afgesteld op de fauna en laten we een deel van het gras ongemaaid. Binnen het bedrijf worden al sinds 2018 geen chemische bestrijdingsmiddelen en chemische gemanipuleerde stikstofkorrels meer gebruikt. En waarom zouden we allerlei planten uit het buitenland importeren terwijl we mooie inheemse planten en bomen hebben?"

Economisch en financieel is het wel een flinke investering, "en daar moet je wel de ruimte voor hebben. Maar uiteindelijk kunnen we er goede boterham aan verdienen en bovendien iets nalaten voor onze kinderen en kleinkinderen." "Bovendien kun je andere ondernemers inspireren", zegt Bianca. "Ook al ben je de enige partij op het hele bedrijventerrein die stappen zet, dan kun je wel het gesprek aangaan en vertellen waarom je die keuze maakt."
 

Groenontwikkeling

Jan Erik geeft aan dat er in Venray de nodige stappen worden gezet. "De gemeente heeft behoefte aan meer bedrijventerreinen. Een uitbreiding aan de noordzijde werd een paar jaar geleden door de Raad afgeschoten. Nu zijn er nieuwe plannen bij de gemeenteraad ingediend voor een bedrijventerrein met een kleinere omvang. Als tegenprestatie voor het realiseren van twintig hectare bedrijventerrein, wordt er ook twintig hectare natuur gerealiseerd. Dat plan gaat de eindstreep wél halen. Nieuwe ontwikkeling wordt dus toestaan, mits daar een zwaardere groenontwikkeling tegenover staat waar mensen kunnen wonen en werken en waar maatregelen worden genomen voor bijvoorbeeld de infiltratie van hemelwater."

BREEAM

De bedrijven die Evie Schreurs als ecoloog ondersteunt, hebben als doel om een BREEAM-certificaat te behalen. "Onder andere distributiecentra willen zich onderscheiden als groene ondernemer richting de partijen waarmee ze samenwerken. Op een aantal bedrijventerreinen is het bovendien verplicht. Incidenteel zitten we bij een mkb'er aan tafel. Deze heeft meestal een persoonlijke motivatie om diens terrein ecologisch in te richten."

"Het komt ook voor dat de ondernemers waarmee deze bedrijven willen samenwerken, in hun randvoorwaarden aangeven dat een dergelijk certificaat of duurzaam ondernemen een vereiste is", voegt Jan Erik toe. "Wet- en regelgeving speelt zeker mee", knikt Rob. "Distributiecentra zijn verplicht om te verduurzamen. Ook bedrijventerrein Greenport stelt BREEAM als verplichting. De energie die je verbruikt, moet je bovendien zelf opwekken."

Risico op hittestress en wateroverlast

Volgens de rapportage 'Onderzoek naar het vergroenen van bedrijventerreinen van de WUR' telt Nederland 3.407 bedrijventerreinen met een totaal bruto oppervlak van 83.916 hectare. Het gemiddeld bruto-oppervlak per bedrijventerrein is 24,6 hectare. De gemiddelde PET-temperatuur (fysiologisch equivalente temperatuur, de gemiddelde gevoels-temperatuur in ºC voor het tijdvak 12:00u tot 18:00u lokale tijd op een hete zomerdag, red) op bedrijventerreinen zal in 2050 oplopen tot 40,8 ºC. Dit valt in de categorie grote hittestress. De rapportage gebruikt als indicator voor wateroverlast de waterstand op straat bij een bui van 70 mm in 1 uur. Er sprake van wateroverlast bij een waterstand van 20 cm of hoger. In dat geval krijgt 87% van het totale oppervlak aan bedrijventerreinen te maken met wateroverlast.

Informatieplicht

De ondernemers die bij Rob aankloppen, doen dit onder andere vanwege die regel- en wetgeving. "Ondernemers die vanaf 50.000 kWh elektriciteit of 25.000 m3 aardgas per jaar verbruiken, krijgen per 1 december van dit jaar te maken met de informatieplicht en moeten energiebesparende maatregelen nemen. Er wordt ook steeds meer gehandhaafd en die handhaving wordt volgend jaar strenger. Met ontwikkelingen zoals de huidige energiemarkt en de netcongestie wordt de noodzaak tot slim besparen sowieso groter. Bovendien is de terugverdientijd van energiebesparende maatregelen veel korter geworden door de stijgende energiekosten. Led-verlichting is bijvoorbeeld heel interessant."

Eerste stap

Juist het verduurzamen van je bedrijfspand is een makkelijke eerste stap. Rob: "Ik vind dat mkb-ondernemers vooral moeten verduurzamen omdat het gewoon iets oplevert. Neem bijvoorbeeld energiebesparing; kijk hoe je dat kunt realiseren en hoe je vervolgens de energie die je verbruikt kunt opwekken, of groen kunt inkopen. Deze methode heeft zich inmiddels al bewezen. Daarvan gebruik maken is gewoon slim ondernemerschap." Jan Erik vindt het aanpassen van de buitenruimtes ook relatief eenvoudig. "Hoeveel verharding heb je nodig voor je bedrijfsvoering? Met behulp van een eenvoudig rekensommetje kun je heel makkelijk bepalen hoeveel stenen je kunt weghalen en vervangen door groen."

Biodiversiteit

Wil je als ondernemer aan de slag met je bedrijventerrein, dan is het volgens Evie zaak om vanaf het begin rekening te houden met groen en biodiversiteit. "Wij kijken vooral naar de bestaande natuurgebieden in de omgeving en hoe je die je kunt laten aansluiten op het bedrijventerrein; om wat voor type natuur gaat het, wat past er bij de omgeving en wat kan er op het terrein gerealiseerd worden? Denk aan plantensoorten en welke diersoorten van die planten gebruikmaken." Evie merkt op dat adviesbureaus vaak wel te laat in het proces aan tafel worden gevraagd. "De plannen en de tekeningen zijn dan al uitgewerkt, en dan mogen wij aan de slag met de plekjes die nog niet zijn ingevuld."

Een ander heikel punt rondom het verduurzamen is dat ondernemers bang zijn dat de natuurwetgeving het ontwikkelen, slopen en/of bouwen of bijvoorbeeld isoleren in de weg kan staan. "Wellicht is de ondernemer bang om stagnatie op te lopen vanwege bijvoorbeeld de aanwezigheid van een vleermuispopulatie", oppert Robert. "Maar als je die flora- en faunacheck van tevoren gewoon netjes uitvoert en meeneemt in je plannen, is er niets aan de hand." Volgen Jan Erik is het een kwestie van wennen. "Vroeger was het onderzoek naar de bodemkwaliteit een heet hangijzer waar je rekening mee moest houden. Nu hoort het er gewoon bij, net als archeologisch onderzoek. Mijn verwachting is dat we ecologisch onderzoek over vijftien jaar net zo vanzelfsprekend vinden."

Opties voor huurders

Voor ondernemers met een eigen bedrijfspand en eigen terrein zijn er dus best wat laagdrempelige mogelijkheden. Maar wat doe je als je een bedrijfsruimte huurt? Jan Erik: "Wellicht kunnen de huurders gezamenlijk het gesprek met de verhuurder aangaan? Wanneer je aan tafel zit met de eigenaar en uitlegt dat er met verduurzaming winst valt te behalen, kan ik me niet voorstellen dat hij of zij daar niet gevoelig voor is. Huurcontracten lopen uiteindelijk af en wanneer de huurders kiezen voor een terrein dat drie stappen verder is, blijft de eigenaar met een leeg terrein achter."

Soms moeten juist de huurders worden overtuigd van de meerwaarde van verduurzaming en vergroening. Bianca: "Wij hebben net een project afgerond bij een grote vastgoedinvesteerder met meerdere winkelcentra in heel Nederland. Zij wilden een BREEAM-certificering behalen en wilde dit in samenspraak met de win-keleigenaren die een pand huren realiseren. Een aantal eigenaren toonde weerstand en wilde bijvoorbeeld geen bijenhotels dichtbij hun terras. Door middel van een goed communicatieplan liet de investeerder zien om wat voor maatregelen het ging en waarom deze gerealiseerd dienden te worden. Uiteindelijk zijn alle winkelcentra aangepakt en voorzien van groene daken, gevels en diverse ecologische voorzieningen zoals vleermuiskasten en nestkasten voor stadsvogels. De winkelcentra zijn door het groen aantrekkelijker geworden voor het winkelende publiek en centrumbewoners. Dit zorgt voor meer aanloop en een hogere verkoop bij de huurders. Al zit wat mij betreft de grootste winst natuurlijk in de toegenomen biodiversiteit."

Faciliterende rol

Ondanks de positieve effecten blijft verduurzamen voor de mkb-ondernemer een grote stap. Kunnen de diverse overheidsinstellingen daar een rol in spelen? Rob vraagt zich af of gemeenten niet meer kunnen doen om verduurzaming te stimuleren en het voor ondernemers interessanter te maken. Jan Erik: "Als overheid heb je weinig instrumenten om dwingend te zijn, je hebt vooral een stimulerende rol door de boodschap uit te dragen, mensen op de hoogte te brengen en veel bezoeken af te leggen. Op die manier kun je een haakje meegeven waar ondernemers aan kunnen denken." Bianca: "We denken al snel aan subsidies, maar kun je als gemeente niet een stimulerende rol pakken? Bij sommige gemeenten krijgen bedrijven die een bouwplan indienen met verduurzamende maatregelen sneller een bouwvergunning."

Robert: "De overheid kan duurzame maatregelen stimuleren door middel van geld goedkoop én toegankelijk te maken voor duurzame, integrale groen- en natuuraanpassingen." "In Nederweert worden energy hubs gerealiseerd voor de bedrijven die zich er willen vestigen", oppert Rob. "Met je eigen energiecentrale kun je zelf energie opwekken, opslaan en kijken op welke momenten je de elektra kwijt wil. Daar ligt een grote kans. Maar dan moeten instanties zoals de gemeenten wel voorzien in collectieve voorzieningen of bijvoorbeeld bedrijven bij elkaar brengen, de behoefte inzichtelijk maken en alles op elkaar laten afstemmen." "Gemeenten moeten vooral inspireren, enthousiasmeren en het makkelijk maken", vindt Bianca. "Geef die ondernemer vooral niet het idee dat het ingewikkeld is, door bijvoorbeeld moeilijke taal te gebruiken. Want dan begint een ondernemer er niet eens aan."

Groen doet goed

Vorig jaar deed het RIVM onderzoek naar de effecten van groen op de fysieke en mentale gezondheid. Hieruit bleek dat groen de gezondheidsschade vermindert van luchtverontreiniging, hitte en geluid. Ook herstellen mensen door groen. Enerzijds omdat groen stress vermindert en het concentratievermogen verbetert; anderzijds omdat groen in de omgeving beweging en sociale interactie kan stimuleren.
 

delen: