Soms is een scherp debat noodzakelijk. Maar in een sterk gepolariseerde samenleving is veel te winnen als we vaker zouden streven naar een dialoog waarbij het gemeenschappelijk belang centraal staat. "Een dialoog is een middel, geen doel," zegt Paul Stamsnijder. "Wel is het vaak de enige manier om resultaat te boeken, als je elkaar dreigt te verliezen."
Tekst: Hans Hajée Fotografie: Vincent Boon
Paul Stamsnijder is oprichter van de Reputatiegroep, een adviesbureau voor maatschappelijke dialoog. Eerder publiceerde hij onder meer boeken over crisiscommunicatie, purpose en stakeholdermanagement. Waarom nu 'Van debat naar dialoog'? "Gevolg maar tegelijkertijd oorzaak van polarisatie is dat we steeds meer moeite hebben een echt, vrij gesprek met elkaar te voeren. Je bent geneigd te zenden en autobiografisch te luisteren. Ook ik ging vaak onvoldoende open een dialoog in. Als je op voorhand al weet wat je bood-schap is, is weinig ruimte voor andere inzichten en meningen. Terwijl dat cruciaal is juist nu."
Bewuste keuze
Soms is een stevig debat waardevol, benadrukt Stamsnijder. "Bijvoorbeeld om in de politiek of bij een mediaoptreden een tegenstelling helder neer te zetten. Ook zakelijk kan een scherpe discussie nodig zijn om je eigen belang te verdedigen."
Maar meestal is er een gezamenlijk belang. "En dan is een open dialoog veel productiever."
Mini-samenleving
Bijvoorbeeld bij het besturen van een land of gemeente. "Maar ook bij de omgang met verschillende meningen binnen een organisatie. Dat is een verzameling individuen, een mini-samenleving met uiteenlopende opvattingen over tal van onderwerpen: vlieggedrag, vlees eten, Zwarte Piet, Gaza... Daarbij komt regelmatig emotie los, met alle gevolgen van dien."
Niet afzijdig
Organisaties kunnen zich in zo'n spanningsveld steeds moeilijker afzijdig houden. "Neem een groot advocatenkantoor met een aantal Joodse medewerkers. Intern liepen de meningen over Gaza sterk uiteen. Het kantoor werd gedwongen een standpunt in te nemen. Een constructieve dialoog is dan essentieel."
Coalities smeden
Niet alleen intern, ook bij externe stakeholders is dialoog onmisbaar. "Machtsdenken werkt averechts. Ook grote bedrijven moeten coalities smeden om zaken voor elkaar te krijgen. Als één supermarkt aan de bel trekt in Den Haag zal dat geen effect hebben. Doen zes concerns dat gezamenlijk dan is de kans van slagen veel groter. Daartoe moeten zij eerst het gesprek met elkaar aangaan en daarbij bereid zijn compromissen te sluiten. Dan pas kunnen ze collectief naar buiten treden."
Kantelen
Bij een dialoog helpt het als je open staat voor wat je bindt, in plaats van tegenstellingen uit te vergroten. "In het boek noem ik dat waarderend communiceren. Je accepteert andere uitgangspunten en gaat op zoek naar raakvlakken met je eigen belang. Daartoe moeten zekerweters zoekers worden. Kantelen is een kernbegrip; van gesloten naar open, van zenden naar luisteren, van overtuigen naar onderzoeken. Het gaat niet om het laatste woord, maar om de eerste vraag."
Trage vragen
Hoe ziet zo'n vraag eruit? "Dat hangt sterk af van de specifieke situatie. Maar ik pleit voor trage vragen; vragen waarop niet direct een antwoord mogelijk is, maar die je moet laten bezinken. Waar je op moet kauwen voor een reactie volgt. Bijvoorbeeld bij het eerdergenoemde advocatenkantoor: wat voor organisatie wil je in essentie zijn?"
Niet verdwalen
Het antwoord op zo'n vraag vereist zelfonderzoek. "Waar staan we voor, wat is cruciaal voor ons, met welk mandaat gaan we het gesprek aan? Je moet de inhoud heel goed beheersen. Doe je dat niet, dan verdwaal je in het proces."
Uiteindelijk gaat het om resultaat. "Te veel debat is niet goed, een te lang voortslepende dialoog evenmin. Het gevaar bestaat dat de urgentie naar de achtergrond verdwijnt. Een dialoog is een middel, geen doel. Wel is het vaak de enige manier om resultaat te boeken."
Existentieel vermogen
Stamsnijder stelt dat de beweging van debat naar dialoog allesbehalve vrijblijvend is. "Het vermogen op een andere manier te communiceren is existentieel. Zowel voor de samenleving als voor organisaties. Als je geen oog hebt voor het gedeelde belang, word je daar vroeg of laat op afgerekend."
Van debat naar dialoog
In zijn meest recente boek combineert Paul Stamsnijder een heldere visie met herkenbare voorbeelden en praktische tips. Checklists en stappenplannen helpen om het wijzijdenken te doorbreken.
ISBN 978-90-2447-335-9,
256 pagina's, Boom, 29,95.
.gif)
.gif)
.gif)
